Nadciśnienie - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Nadciśnienie tętnicze, czyli hipertensja to jedna z najczęściej występujących przewlekłych dolegliwości układu krwionośnego. Niestety, jest to również schorzenie groźne i jeśli nie jest leczone, może prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem, a nawet do śmierci. Na świecie na nadciśnienie cierpi blisko miliard osób. Blisko 70 procent z tej liczby pochodzi z krajów rozwiniętych. W Polsce różne postaci nadciśnienia dotyczą blisko 10 milionów osób w wieku powyżej 17 lat.

Przyczyny nadciśnienia

Wbrew powszechnemu mniemaniu nie zawsze da się udzielić konkretnej odpowiedzi na pytanie dotyczące przyczyn nadciśnienia. W 90 procentach przypadków mamy do czynienia z nadciśnieniem pierwotnym (samoistnym), którego występowanie zdeterminowane jest przez nie dokończa wyjaśnione czynniki, związane przede wszystkim powiązane z predyspozycjami genetycznymi. Jednakże do rozwoju nadciśnienia samoistnego (ponad 90 procent wszystkich przypadków nadciśnienia) prowadzi niezdrowy tryb życia - niewłaściwa dieta, mało ruchu, stres, nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów.

Niewielką część przypadków występowania nadciśnienia określa się jako nadciśnienie wtórne. Jest ono wynikiem innych schorzeń - na przykład nerek, wątroby, niektórych chorób neurologicznych czy nadczynności tarczycy. Odrębnym schorzeniem jest nadciśnienie związane z ciążą.

Czynniki ryzyka

Mimo, że nadciśnienie jest uwarunkowane między innymi genetyczne, istnieją czynniki zwiększające ryzyko jego wystąpienia. Można je podzielić na zależne i niezależne od naszego zachowania. Do tych pierwszych należą:

• wiek - niebezpieczeństwo wystąpienia nadciśnienia zwiększa się po przekroczeniu 60. roku życia
• płeć - na nadciśnienie bardziej narażeni są mężczyźni
• obciążenia genetyczne - na chorobę bardziej narażone są osoby, u których w rodzinie notowano już przypadki nadciśnienia

• palenie papierosów
• otyłość
• nadmiar sodu w pożywieniu
• nadużywanie alkoholu
• stresujący tryb życia
• niska aktywność fizyczna

Ryzyko zachorowania wzrasta także przy przyjmowaniu leków sterydowych i niektórych leków antykoncepcyjnych.

Symptomy nadciśnienia

Choroba nadciśnieniowa zwykle przez dłuższy czas przebiega bez żadnych zauważalnych objawów. Jednak nagłe skoki ciśnienia mogą wiązać się z pewnymi objawami, które jednak nie są charakterystyczne wyłącznie dla tego schorzenia. Należą do nich:

• częste krwawienia z nosa
• bóle i zawroty głowy
• obrzęki kończyn dolnych
• nadpobudliwość i kłopoty ze snem
• uczucie kołatania serca

Niestety, wiele objawów pojawia się już jako efekt powikłań choroby nadciśnieniowej. Wśród powikłań można wymienić niewydolność nerek, mięśnia sercowego, zawał serca, udar mózgu oraz inne schorzenia neurologiczne. Występuje także retinopatia nadciśnieniowa.

Diagnoza choroby nadciśnienowej

Podwyższone ciśnienie można zdiagnozować dokonując pomiaru ciśnienia. To jedno z rutynowych badań lekarskich wykonywanych przez lekarza pierwszego kontaktu. Optymalna wartość ciśnienia to 120 mm/Hg dla ciśnienia skurczowego i 80 mm/Hg dla rozkurczowego.
Wartości do 140 mm/Hg (skurczowe) i 90 (rozkurczowe) to stan przednaciśnieniowy. Powyżej tych wartości mówmy o nadciśnieniu. Oczywiście nie stwierdza się go na podstawie pojedynczego pomiaru. Wykonuje się ich kilka, o różnych porach dnia, ale w stanie spoczynku.

Przeprowadza się także wywiad dotyczący zachorowań w rodzinie, przyjmowanych leków, obecności innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Sprawdza się także czy nie występują powikłania powiązane z nadciśnieniem.

Do badań wykonywanych w celu zdiagnozowania nadciśnienia zalicza się także badania krwi (w tym oznaczenie sodu i potasu) i moczu, USG brzucha i tętnic szyjnych. U starszych pacjentów wykonuje się także między innymi 24-godzinne monitorowanie ciśnienia.

W przypadku diagnozy istotne jest także określenie czy istniejące nadciśnienie ma charakter pierwotny (samoistny), czy wtórny.

Leczenie nadciśnienia

W zależności od stopnia zaawansowania oraz rodzaju nadciśnienia stosuje się różnego rodzaju terapie. metody leczenia nadciśnienia pierwotnego można podzielić na farmakologiczne i niefarmakologiczne. Podawane pacjentowi leki to przede wszystkim beta-blokery i diuretyki oraz preparaty oddziałujące na centralny układ nerwowy. Przy stwierdzonym nadciśnieniu leki należy przyjmować bez względnie na wyniki codziennych pomiarów ciśnienia - nie tylko wówczas, gdy ciśnienie jest nieprawidłowe. Podstawowym celem stosowania leków nie jest bowiem nie tyle bieżąca normalizacja ciśnienia, ile zapobieżenie groźnym skutkom nadciśnienia. Osoby regularnie zażywające leki mają szansę na długie i normalne życie.

Niefarmakologiczne metody leczenia to przede wszystkim zmiana trybu życia - modyfikacja diety poprzez ograniczenie nasyconych tłuszczów i cukrów prostych, spożycia soli oraz alkoholu. Należy także rzucić palenie i zwiększyć aktywność fizyczną.

W przypadku nadciśnienia wtórnego kluczowe jest leczenie chorób je powodujących.

Profilaktyka

Profilaktykę nadciśnienia powinien stosować każdy, zwłaszcza zaś osoby, u których w rodzinie wykryto tę chorobę. jej główne założenia, to aktywny tryb życia, dieta pozwalająca na utrzymanie prawidłowej masy ciała, ograniczenie ilości soli do maksymalnie 6 gram dziennie. Należy także rzucić palenie i ograniczyć picie alkoholu. Wbrew stereotypowi na rozwój nadciśnienia nie ma wpływu picie kawy czy herbaty.

Bardzo istotne jest także, by regularnie dokonywać pomiarów ciśnienia, przy czym pomiary na domowych urządzeniach nie sa wystarczające. Warto poprosić o dokonanie badania przy okazji każdej wizyty lekarskiej. Wyniki pomiarów należy zapisywać, by śledzić wartości i szybko zareagować w sytuacji, w której wystąpią jakieś nieprawidłowości - zanim jeszcze pojawią się objawy choroby.