Jak rozpoznać i leczyć POChP

W 1997 roku została powołana Światowa Inicjatywa Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (GOLD)2. Celem tej inicjatywy jest zwiększenie świadomości na temat POChP oraz poprawa skuteczności w zapobieganiu tej chorobie i jej leczeniu poprzez skoordynowane ogólnoświatowe współdziałanie osób odpowiedzialnych za wszystkie aspekty opieki zdrowotnej i polityki w tym zakresie. W 2001 roku opublikowany został pierwszy raport GOLD, zatytułowany „Światowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji POChP” (Global Strategy for Diagnosis, Management and Prevention of COPD). Na przestrzeni ostatniej dekady raport GOLD wielokrotnie aktualizowano, uwzględniając postęp wiedzy i najnowsze wyniki badań naukowych. Efektem ostatniej aktualizacji, ogłoszonej w listopadzie 2011 roku, jest zmiana podejścia do leczenia POChP: powinno być ono bardziej spersonalizowane i dostosowane do potrzeb każdego pacjenta.

Czynniki ryzyka POChP

Nadal najczęstszym i najważniejszym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc jest palenie tytoniu – czynne i bierne. Przeprowadzone badania dowiodły, że u palaczy częściej występują objawy ze strony układu oddechowego i zaburzenia czynności płuc w porównaniu z osobami niepalącymi. POChP znacznie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Choroba objawia się najczęściej po 40. roku życia. Coraz więcej danych wskazuje również na rosnące znaczenie zanieczyszczenia środowiska. Wdychanie szkodliwych pyłów, substancji chemicznych i oparów w miejscu pracy lub w najbliższym otoczeniu (np. podczas spalania drewna i węgla w słabo wentylowanych pomieszczeniach) może zwiększać ryzyko wystąpienia POChP i nasilać objawy choroby.

POChP charakteryzuje się trwałym, postępującym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe, spowodowanym przewlekłym stanem zapalnym, który toczy się w układzie oddechowym pod wpływem dymu papierosowego i innych drażniących substancji. Pierwszym objawem tej rozwijającej się przez lata choroby może być zadyszka przy wchodzeniu po schodach. Z czasem choremu zaczyna brakować tchu nawet podczas zwykłych codziennych czynności. Niektórzy skarżą się na długotrwały kaszel, odkrztuszanie plwociny, zmęczenie, utratę wagi.

Spirometria jest najważniejsza

Podstawą rozpoznania POChP jest dobrze zebrany wywiad lekarski i spirometria – proste, bezbolesne badanie, podczas którego mierzy się objętość i pojemność płuc oraz przepływ powietrza przez drogi oddechowe.

– W ramach obchodów Światowego Dnia Spirometrii przebadaliśmy razem z Polskim Towarzystwem Chorób Płuc w czerwcu tego roku ponad 10 500 osób z 252 miast i miasteczek – relacjonuje dr n. med. Piotr Dąbrowiecki, prezes Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP. – U ponad 10% stwierdziliśmy obturację oskrzeli - typowy objaw POChP i niekontrolowanej astmy. Każda z tych osób dostała skierowanie do swojego lekarza pierwszego kontaktu, aby wdrożył diagnostykę w kierunku obturacyjnych chorób płuc, a to umożliwia włączenie odpowiedniego leczenia.

Wybór właściwej terapii dla konkretnego pacjenta nie może opierać się wyłącznie na wynikach spirometrii. Lekarz powinien również uwzględnić wpływ objawów POChP na jego aktualny stan zdrowia i samopoczucie, współwystępowanie innych schorzeń (choroby układu krążenia, dysfunkcja mięśni szkieletowych, osteoporoza, lęk i depresja, rak płuca, zakażenia, zespół metaboliczny, cukrzyca) oraz ocenić ryzyko wystąpienia zaostrzeń choroby.

Prosty test, a tyle znaczy!

Bardzo pomocny w ocenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc jest test CAT (COPD Assessment Test – Test Oceny ). To proste, a jednocześnie bardzo wiarygodne narzędzie, ułatwiające lekarzowi ocenę rzeczywistego stanu zdrowia chorego, stopnia ciężkości i kontroli choroby oraz rezultatów dotychczasowej terapii. Wypełnienie kwestionariusza z ośmioma pytaniami odnoszącymi się do stopnia odczuwania objawów charakterystycznych dla POChP – kaszlu, zalegania śluzu w oskrzelach, ucisku w klatce piersiowej, zadyszki podczas wchodzenia pod górę, jakości snu, energii do działania, a także wykonywania codziennych czynności w domu i pewności przy wychodzeniu z domu – zajmuje pacjentowi nie więcej niż 3 minuty, a pozwala monitorować przebieg choroby
i optymalizować terapię.

Metody leczenia POChP

Leczenie farmakologiczne ma na celu spowolnienie choroby, zmniejszenie objawów, częstości i ciężkości zaostrzeń POChP, poprawę ogólnego stanu zdrowia oraz zwiększenie tolerancji wysiłku fizycznego. Powinno być ono dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz uzależnione od ciężkości choroby, dostępności leków i odpowiedzi pacjenta na leczenie.

Jedną z metod spowolnienia rozwoju POChP jest zaprzestanie palenia. Inne metody leczenia

POChP to: rehabilitacja oddechowa, leczenie tlenem, nieinwazyjne wspomaganie wentylacji i leczenie chirurgiczne (operacyjne zmniejszenie objętości płuc, przeszczepienie płuc, chirurgiczne wycięcie pęcherzy rozedmowych).

Bardzo duży wpływ na efektywność leczenia POChP ma: edukacja pacjentów, którzy powinni wiedzieć jak najwięcej o swojej chorobie i jej możliwych powikłaniach, a także zgodne z zaleceniami lekarza stosowanie leków.

Zgodnie z wytycznymi GOLD 2011 w leczeniu POChP stosuje się:

• beta2-mimetyki (krótko i długo działające);
• leki przeciwcholinergiczne (krótko i długo działające);
• preparaty złożone (w jednym inhalatorze beta2-mimetyk krótko działający i lek przeciwcholinergiczny);
• pochodne metyloksantyny (teofilina);
• glikokortykosteroidy wziewne (beklometazon, budezonid, flutikazon);
• preparaty złożone (w jednym inhalatorze beta2-mimetyk długo działający i
• glikokortykosteroid);
• glikokortykosteroidy podawane ogólnoustrojowo (prednizon, metyloprednizolon);
• inhibitory fosfodiesterazy typu 4 (roflumilast).