Rak prostaty: jak żyć w czasie hormonoterapii?

Niestety, leczenie hormonalne nie jest pozbawione działań niepożądanych. Najczęściej powoduje ono powiększenie (a niekiedy bolesność) sutków oraz uderzenia gorąca i uczucie zmęczenia. Długotrwałe leczenie antyandrogenowe może także doprowadzić do zmniejszenia masy mięśni, ogólnego osłabienia oraz zmniejszenia uwapnienia kości.

W przypadku bolesności sutków dobre efekty przynosi radioterapia skierowana na obszar gruczołów piersiowych. Zmniejszenia wielkości piersi można także dokonać na drodze operacyjnej, usuwając nadmiar tkanki gruczołowej.

U większości chorych, którzy są w trakcie leczenia hormonalnego, występuje wyraźne osłabienie popędu seksualnego. Towarzyszą temu także zaburzenia wzwodu i brak satysfakcji ze współżycia lub niemożność odbycia stosunku płciowego.

Objawy te są konsekwencją obniżenia poziomu testosteronu, ale mogą być także zależne od nastawienia psychicznego pacjenta, obniżenia samooceny i utraty poczucia bycia mężczyzną. Poprawę wzwodu członka można uzyskać poprzez stosowanie doustnych leków specjalistycznych oraz iniekcji doprąciowych. Innym sposobem jest wprowadzenie hormonoterapii przerywanej, tzn. czasowe przerwanie przyjmowania leków obniżających poziom testosteronu we krwi. Metoda ta nie ma jednak ugruntowanej pozycji naukowej i wciąż trwają badania nad jej ostateczną skutecznością.

U wielu chorych w trakcie hormonoterapii mogą występować depresja, wyraźny spadek nastroju, rozdrażnienie czy brak chęci do życia. Pacjentom mogą także towarzyszyć zaburzenia koncentracji i okresowe utraty pamięci. W takich sytuacjach wskazany jest kontakt z psychiatrą, który określi rzeczywiste przyczyny takiego stanu, a także poprowadzi odpowiednie leczenie (farmakoterapia, psychoterapia, grupy wsparcia).

Stałe zmęczenie, znużenie, zaburzenia snu, brak apetytu to także działania uboczne hormonoterapii. Stany takie mogą występować u wielu osób chorych na nowotwór, zarówno jako skutek samej choroby, jak też leczenia. Aby przezwyciężyć takie sytuacje, należy odpowiednio dużo wypoczywać, nie wykonywać prac ponad swoje możliwości, spacerować, a w sytuacjach nie radzenia sobie z zaburzeniami nastroju należy skorzystać z pomocy psychologa.

Podobnie jak u kobiet w okresie pokwitania, tak u mężczyzn w czasie hormonoterapii, mogą wystąpić zaburzenia uwapnienia kości, prowadzące do osteoporozy. Stan taki może prowadzić do złamania kości. Pacjenci poddawani leczeniu hormonalnemu powinni unikać czynności i zachowań, przyczyniających się do odwapnienia kości (palenia papierosów, picia alkoholu, siedzącego trybu życia).

U niektórych chorych na skutek rozrostu tkanki tłuszczowej i towarzyszących temu obrzęków może wystąpić zwiększenie masy ciała i (lub) spadek masy mięśniowej. Przy pierwszych sygnałach przybierania na wadze chory powinien odpowiednio zaplanować dietę oraz zwiększyć, w miarę możliwości, aktywność fizyczną. Należy unikać produktów wysokokalorycznych, a spożywać więcej owoców, warzyw i chudego mięsa.

Wśród innych działań niepożądanych hormonoterapii można jeszcze wymienić anemię, zaburzenia żołądkowo - jelitowe i zmniejszenie jąder. W takich sytuacjach należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym i zastosować indywidualnie dobrane leczenie.

U wielu mężczyzn w trakcie hormonoterapii występują uderzenia gorąca. Spowodowane są zaburzeniami działania ośrodka termoregulacji w mózgu, które są z kolei wynikiem spadku stężenia testosteronu. Opisywane są jako nagłe, gwałtowne uczucie ciepła na twarzy, szyi, klatce piersiowej i kręgosłupie, które trwa od kilku sekund do godziny. Towarzyszy temu zaczerwienienie skóry oraz nadmierna potliwość.

Zmniejszenie nasilenia uderzeń gorąca można uzyskać poprzez zastosowanie plastrów estrogenowych lub przyjmowanie leku megestrol. Uciążliwość tę można też ograniczyć poprzez spożywanie soi lub jej pochodnych (np. mleczka sojowego, tofu), które dostarczają organizmowi tzw. estrogenów naturalnych (roślinnych). Zmniejszenie uderzeń gorąca mogą również powodować alternatywne metody leczenia, np. akupunktura.